Παιδικό άσθμα

Το άσθμα είναι μία από τις συχνότερες παθήσεις στην παιδική ηλικία. Συχνά αναφέρεται από τους παιδιάτρους ως ασθματική βρογχίτιδα αν και ο όρος αυτός πλέον στα επίσημα ιατρικά κείμενα έχει καταργηθεί. Αποτελεί ίσως την συχνότερη αιτία παιδικής νοσηρότητας καθώς είναι μία από τις συχνότερες αιτίες απουσιών από το σχολείο, προσέλευσης των παιδιών στον παιδίατρο και στο τμήμα επειγόντων περιστατικών ενός νοσοκομείου.

Σε περισσότερο από το 50% των ενηλίκων πού έχουν διαγνωσθεί με άσθμα, έχει ξεκινήσει στην παιδική τους ηλικία. 

Συχνότερα ξεκινάει να εκδηλώνεται στα αγόρια και μετά στα κορίτσια. Η συνηθέστερη αιτία εκδήλωσης βρογχικού άσθματος στα παιδία , ειδικά ηλικίας άνω των 3 ετών είναι οι αλλεργίες και οι ιογενείς λοιμώξεις. Οι συνηθέστεροι ιοί που ενοχοποιούνται για αναζωπύρωση του βρογχικού άσθματος στα παιδιά είναι ο RSV και οι ρινοϊοί.

 Όταν έχει κάποιος άσθμα στην παιδική ηλικία δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα το έχει και στην ενήλικη ζωή.

Τα συμπτώματα τα οποία χαρακτηρίζουν το άσθμα παιδικής ηλικίας είναι ο συριγμός (ακούγεται η αναπνοή του παιδιού να ΄΄σφυρίζει΄΄), ο βήχας και η δυσκολία στην αναπνοή. Πολλές φορές αυτά επιδεινώνονται με το γέλιο η μετά την άσκηση. Ωστόσο λόγω της πληθώρας των παθήσεων οι οποίες κάνουν την ίδια κλινική εικόνα, πάντα χρειάζεται η συμβουλή του ειδικού.

Η συμμετοχή σε δραστηριότητες και άσκηση είναι πολύ σημαντική για το παιδικό άσθμα και θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Ωστόσο τα παιδιά που εμφανίζουν άσθμα κοπώσεως  (είναι ο φαινότυπος του άσθματος κατά τον οποίον στο παιδί εκδηλώνεται το άσθμα μετά την άσκηση) θα πρέπει να λαμβάνουν αυστηρά την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή του παιδίατρού τους ειδικά τις μέρες που γυμνάζονται.

Η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά

Η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά (κυρίως άνω των 5 ετών) πέρα από την κλινική εικόνα στηρίζεται και στην σπιρομέτρηση. Εκτός της απλής σπιρομέτρησης η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά μπορεί να γίνει και με το λεγόμενο ροόμετρο. Το ροόμετρο είναι μια απλή οικονομική συσκευή που κυκλοφορεί στο εμπόριο και χρησιμοποιείται από τους ίδιους τους γονείς στα παιδιά. Η ημερήσια διακύμανση της παραμέτρου του ροομέτρου είναι καθοριστική στην διάγνωση του άσθματος

Το άσθμα παιδικής ηλικίας συχνά υποδιαγιγνώσκεται. Αρκετές φορές ένα παιδί πάσχει από βρογχικό άσθμα ωστόσο εκλαμβάνεται ως λοίμωξη του αναπνευστικού με τελικό αποτέλεσμα το παιδί να λαμβάνει συχνά αντιβιώσεις χωρίς λόγο ενώ στην πράξη τα συμπτώματα θα υποχωρούσαν με σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση του βρογχικού άσθματος. Ο καλύτερος σύμβουλος για την διάγνωση και την αντιμετώπιση του παιδικού βρογχικού άσθματος είναι ο παιδίατρος που κατέχει την εμπειρία στην διαχείριση των παιδιών με άσθμα.

Η διάγνωση ενός παιδιού με άσθμα είναι αρκετές φορές εξαιρετικά δύσκολη καθώς εξετάσεις που γίνονται στον ενήλικα δεν είναι εύκολο να γίνουν σε έναν παιδιατρικό ασθενή. Για παράδειγμα έναν ενήλικα τον παραπέμπεις σχετικά εύκολα να κάνει ακτνογραφία προκειμένου να αποκλείσεις άλλα νοσήματα που μιμούνται το άσθμα. Επιπλέον η συνεργασία ενός παιδιού ειδικά όταν αυτό είναι κάτω των 5 ετών, στην εκτέλεση της σπιρομέτρησης (η οποία αποτελεί τον βασικότερο διαγνωστικό εργαλείο στην διάγνωση του άσθματος) πολλές φορές καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη. Επίσης τα παιδιά εμφανίζουν πολύ συχνά λοιμώξεις του αναπνευστικού όπως βρογχίτιδες ή βρογχιολίτιδα οι οποίες πολλές φορές μιμούνται σε συμπτωματολογία το άσθμα και αυτό κάνει εξαιρετικά δύσκολη την διαφοροδιάγνωση μεταξύ μιας λοίμωξης του αναπνευστικού και του βρογχικού άσθματος. Πολλές φορές παρατηρείται και άρνηση από τους γονείς την διάγνωσης του άσθματος από την παιδίατρο. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι οι γονείς να αλλάζουν διαρκώς παιδίατρο μέχρι να κατάληξουν σε αυτόν που θα αμφισβητήσει την διάγνωση του προηγούμενου. Ωστόσο ο γονέας δεν πρέπει να ξεχνά ότι άλλη κλινική εικόνα μπορεί να έχει το παιδί κατά την επίσκεψή του στον πρώτο παιδίατρο σε σχέση με τον τελευταίο, με τελικό αποτέλεσμα η αμφισβήτηση της διάγνωσης του άσθματος να είναι επισφαλής. Δεν είναι λίγες οι φορές που πνευμονολόγοι και παιδίατροι συνεργάζονται προκειμένου να καταλήξουν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα για το παιδί.

Το παιδικό άσθμα είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης μεταξύ περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟI ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ

Η έκθεση στο κάπνισμα, είτε μέσω μίας μητέρας η οποία καπνίζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή όταν γεννιέται ένα μωρό, είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο άσθματος και κακής αναπνευστικής λειτουργίας καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.

Ιογενείς αναπνευστικές λοιμώξεις κατά τη βρεφική ηλικία μπορεί να οδηγήσουν σε εμφάνιση άσθματος ή οξείες κρίσεις άσθματος. Το 50-60% των παιδιών που νοσηλεύονται για αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) μπορεί αργότερα να εμφανίσουν άσθμα. Ενα μεγάλο ποσοστό κρίσεων άσθματος σε παιδιά σχολικής ηλικίας οφείλεται σε ιογενείς λοιμώξεις.

Αλλεργιογόνα όπως ακάρεα οικιακής σκόνης και τρίχες ζώων δύναται και αυτά να συμβάλουν στην εμφάνιση άσθματος. Το 60% περίπου των παιδιών σχολικής ηλικίας έχουν αλλεργίες, ιδιαίτερα στο τρίχωμα ζώων, ακάρεα οικιακής σκόνης και μούχλα, καθώς επίσης στη γύρη φυτών.

ΓΕΝΕΤΙΚΟI ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ
Το άσθμα και οι αλλεργίες έχουν ισχυρούς δεσμούς με τα γονίδια που κληρονομούνται από τους γονείς. Έχουν ενοχοποιηθεί αρκετά γονίδια που σχετίζονται με το άσθμα.  Τα χαρακτηριστικά διαφέρουν μεταξύ των ανθρώπων, καθώς το άσθμα επηρεάζει τον καθένα διαφορετικά. Κάθε παιδί έχει διαφορετική ανταπόκριση στην φαρμακευτική αγωγή. Η περιβαλλοντική έκθεση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές σε γονίδια. 

Καίριος τομέας της έρευνας για το παιδικό άσθμα είναι το να κατανοηθούν περισσότερα για τη γενετική της ασθένειας και τον προσδιορισμό γονιδίων, ώστε να βοηθήσουν ειδικούς να προβλέψουν το πώς θα ανταποκρίνονται τα παιδιά σε διάφορες θεραπείες.

Πρόληψη του παιδικού άσθματος:

Αποφυγή έκθεσης σε καπνό τσιγάρου
Μείωση της έκθεσης σε αλλεργιογόνα, όπως ακάρεα σκόνης και τρίχωμα ζώων
Εκπαίδευση για το άσθμα και υποστήριξη παιδιών και γονέων ώστε να προβούν στις απαραίτητες προφυλάξεις
Κάποια φάρμακα, όπως αντιισταμινικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ενδέχεται να βοηθούν στην πρόληψη της ασθένειας ή να επηρεάζουν τη μακροπρόθεσμη εμφάνισή της, ωστόσο για την χρήση τους θα πρέπει να συμβουλέυονται οι γονείς πάντα τον παιδίατρο τους.

 Θεραπεία παιδικού άσθματος

Οι φαρμακευτικές αγωγές για τη θεραπεία περιλαμβάνουν τις ίδιες κατηγορίες εισπνεόμενων φαρμάκων όπως στους ενήλικες ωστόσο οι δραστικές ουσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στα παιδιά διαφέρουν. Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο περιορισμένες πληροφορίες υπάρχουν για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των φαρμάκων. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι αρχές της θεραπείας πλησιάζουν εκείνες που χρησιμοποιούνται στους ενήλικες

Παιδικό Άσθμα και άσκηση

Η συμμετοχή σε δραστηριότητες και άσκηση είναι πολύ σημαντική για το παιδικό άσθμα και θα πρέπει να ενθαρρύνεται.

Ωστόσο τα παιδιά που εμφανίζουν άσθμα κοπώσεως (είναι ο φαινότυπος του άσθματος κατά τον οποίον στο παιδί εκδηλώνεται το άσθμα μετά την άσκηση) θα πρέπει να λαμβάνουν αυστηρά την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή του παιδίατρού τους ειδικά τις μέρες που γυμνάζονται.

Η άσκηση μπορεί και αυτή να προκαλέσει εξάρσεις άσθματος και είναι πιθανώς η δεύτερη πιο κοινή αιτία άσθματος (μετά τις ιογενείς αναπνευστικές λοιμώξεις).  Εάν η άσκηση πραγματοποιείται σωστά, μπορεί να έχει τεράστιο όφελος το οποίο θα βοηθήσει τα παιδιά να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους.

Τα συμπτώματα τα οποία χαρακτηρίζουν το άσθμα παιδικής ηλικίας είναι ο συριγμός (ακούγεται η αναπνοή του παιδιού να ΄΄σφυρίζει΄΄), ο βήχας και η δυσκολία στην αναπνοή. Πολλές φορές αυτά επιδεινώνονται με το γέλιο η μετά την άσκηση. Ωστόσο λόγω της πληθώρας των παθήσεων οι οποίες κάνουν την ίδια κλινική εικόνα, πάντα χρειάζεται η συμβουλή του ειδικού.

Τα παιδιά με άσθμα, όπως και τα περισσότερα παιδιά, απολαμβάνουν να είναι σωματικά δραστήρια, να συμμετέχουν σε σχολικές δραστηριότητες φυσικής αγωγής, αθλήματα ή ακόμα και μόνο παιχνίδια μετά το σχολείο και το Σαββατοκύριακο. Ορισμένες από αυτές τις δραστηριότητες προκαλούν αναπνευστικά συμπτώματα στο ασθματικό παιδί, μια καταγγελία που ακούγεται συχνά στα γραφεία των ιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης και των παιδιάτρων. Περιστασιακά, αυτό είναι το αρχικό σύμπτωμα που παρουσιάζεται σε ένα παιδί που δεν ήταν προηγουμένως γνωστό ότι έχει άσθμα. Όταν η σωματική δραστηριότητα προκαλεί συμπτώματα σε ένα ασθματικό παιδί, ο βήχας και η δύσπνοια είναι τα πιο κοινά παράπονα, με το σφίξιμο στο στήθος να είναι ένα κοντινό δεύτερο. Ο συριγμός αναφέρεται λιγότερο συχνά, ακόμη και όταν γίνονται συγκεκριμένες έρευνες.

Οι δραστηριότητες που σπάνια προκαλούν συμπτώματα περιλαμβάνουν βόλεϊ, σκι κατάβασης, σόφτμπολ, μπέιζμπολ και τάε κβον ντο. Αυτές οι δραστηριότητες δεν απαιτούν παρατεταμένη, γρήγορη αναπνοή. Να γνωρίζετε ότι το τρέξιμο γύρω από το γήπεδο πριν από έναν αγώνα με μπάλα ή το γυμναστήριο πριν από το taekwondo μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άσθματος. Ορισμένες δραστηριότητες έχουν μεταβλητή επίδραση, όπως το μπάσκετ – το οποίο συνήθως δεν αποτελεί πρόβλημα για το ασθματικό παιδί, αλλά μπορεί να είναι ενοχλητικό για κάποιον μεγαλύτερο και πιο ανταγωνιστικό παίκτη.

Η γυμναστική μπορεί περιστασιακά να προκαλέσει συμπτώματα, αλλά μόνο εάν η δραστηριότητα απαιτεί παρατεταμένη, γρήγορη αναπνοή. Η κολύμβηση συνιστάται συχνά για ασθματικά παιδιά, επειδή η δραστηριότητα διεξάγεται στο ζεστό, υγρό περιβάλλον μιας εσωτερικής πισίνας.

Η σωματική άσκηση, η άσκηση και η συμμετοχή σε αθλήματα θα πρέπει να ενθαρρύνονται σε όλα τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με άσθμα. Τα ασθματικά παιδιά δεν πρέπει απλά να λένε να περιορίσουν τις σωματικές τους δραστηριότητες. Τέτοιες δραστηριότητες δεν θα βελτιώσουν τη λειτουργία των πνευμόνων στους ασθματικούς, αλλά μπορούν να βελτιώσουν τη φυσική κατάσταση, να επιτρέψουν τη συμμετοχή με συνομηλίκους και να οδηγήσουν σε βελτιωμένη ποιότητα ζωής.

Πηγές Άρθρου :

GINA 2023 – Global Strategy for Asthma Management and Prevention

https://www.ncbi.nlm.nih.gov
/pubmed/28108245

Japanese guidelines for childhood asthma 2017

The National Asthma Council Australia
https://www.asthmahandbook.org.au/
management/children

https://europeanlung.org/